Od wielu lat spędzam wakacje w Grecji. Szczególnie upodobałam sobie wyspy Morza Egejskiego, m.in. Paros, Mykonos czy Milos. Na pierwszy rzut oka przyroda tych wysp wydaje się uboga – drzew jest niewiele, a większość obszaru pokrywa makia – formacja roślinna charakterystyczna dla basenu Morza Śródziemnego. Dominującym składnikiem makii są krzewy, pokrywające skaliste podłoże na kształt poduszek o różnych barwach i odcieniach.
Gatunki wchodzące w skład makii to typowe kserofity, czyli rośliny stanowisk suchych. Dzięki szczególnym przystosowaniom są one odporne na długotrwały niedobór wody w podłożu. Liście kserofitów mają zwykle silnie zredukowaną blaszkę liściową – niekiedy przypominają wyglądem igły lub łuski.
Epiderma liści jest wielowarstwowa, powleczona grubą, nieprzepuszczalną dla wody warstwą kutykuli. W epidermie są zagłębione aparaty szparkowe. Otaczają je często martwe włoski, które utrudniają wyparowywanie wody do atmosfery.
Większość gatunków makii to pirofity – rośliny zaadaptowane do okresowych pożarów.
Ze względu na niewielkie opady i wysokie temperatury powietrza obszary śródziemnomorskie są narażone na częste, naturalne pożary, dlatego wiele roślin przystosowało się do nich i uzależniło swój rozwój od okresowej działalności ognia. Pożary wzbogacają glebę w substancje mineralne, umożliwiają pękanie twardych owocni i łupin nasiennych, regulują liczebność i zagęszczenie populacji. Roślinność makii wydziela olejki eteryczne, które w odpowiednich warunkach ulegają samozapłonowi. Dzięki temu formacja ta utrzymuje swój zaroślowy charakter i nie ulega przekształceniu w las.
Ze względu na długie okresy suszy i częste pożary rośliny makii kwitną i owocują wczesną wiosną. Natomiast latem większość z nich przechodzi w stan spoczynku. Niektóre gatunki zielne wytwarzają wtedy podziemne organy przetrwalnikowe, m.in. cebule, dzięki którym mogą przeżyć okres niekorzystnych dla wegetacji warunków środowiska.
Agawowy „las” Gramvousy
Gramvousa to wyspa znajdująca się w pobliżu Krety. Ze względu na szczególne walory przyrodnicze jej obszar został objęty europejskim programem Natura 2000.
Kiedy wysiadłam ze statku, moją uwagę przykuł niezwykły „las”. Całe górskie zbocze porastały agawy – wielkie sukulenty liściowe. Sukulenty są jednym z rodzajów kserofitów, czyli roślin stanowisk suchych. Ich liście (lub łodygi w przypadku sukulentów łodygowych) wypełnia miękisz wodny. Woda zawarta w tej tkance pozwala sukulentom przeżyć długotrwałe okresy suszy.
Agawa jest wieloletnią rośliną monokarpiczną. Oznacza to, że kwitnie i owocuje tylko raz w życiu, najczęściej po około 10 latach wegetacji. Kwiaty agawy są zebrane w wysokie kwiatostany i zapylane za pośrednictwem zwierząt. Po wytworzeniu nasion i owoców roślina obumiera, prawdopodobnie na skutek wyczerpania energetycznego.
